Cmentarz żydowski - kirkut

ul. Przedborska 147, Radomsko

Przed wojną Radomsko miało liczną mniejszość żydowską. Jednym ze śladów ich obecności jest kirkut. Cmentarz żydowski powstał według różnych źródeł w 1816 r. lub 1832 r. Pomimo zniszczeń przetrwało tu około 2000 macew. Najstarsza z nich stoi na grobie Frumet córki Icchaka, zmarłej w dn. 27 lipca 1831 r.

Przy wejściu od ul. Przedborskiej znajduje się zbiorowa mogiła, w której pochowano około 1500 osób, rozstrzelanych przez Niemców w czasach Zagłady. Umieszczona w obrębie mogiły wysoka, biała tablica upamiętnia Dowa Berisza syna Efraima Cwi Einhorna — rabina i cadyka z Mstowa, rektora mstowskiej jesziwy, zięcia cadyka Pinchasa Menachema Justmana z Pilicy, zamordowanego — według różnych źródeł — w 1942 r. lub 1944 r.

W centralnej części cmentarza wzniesiono murowany ohel, w którym spoczywają miejscowi cadycy i członkowie ich rodzin:

cadyk Szlomo ha-Kohen syn Dowa Cwi ha-Kohen Rabinowicz, zm. 16.03. 1866 r. (29 adar 5626 r.), założyciel dynastii chasydzkiej w Radomsku, autor księgi Tiferet Szlomo,
Cwi Meir syn Szlomo ha-Kohen Rabinowicz z Radomska (zm. 07.08.1902 r.),
cadyk Awraham Isachar Dow Ber syn Szomo ha-Kohen Rabinowicz (zm. 05.09.1892 r. (13 elul 5652 r.), kontynuator dynastii, autor księgi Chesed le-Awraham,
cadyk Ezechiel syn Awrahama ha-Kohen Rabinowicz (zm. 10.11.1910 r.), autor księgi Kneset Jechezkiel. Następcą Ezechiela był Szlomo Henoch Kohen, zamordowany w 1941 r. w warszawskim getcie i pochowany na cmentarzu przy ul. Okopowej w Warszawie.

Spacerując po kirkucie, na nagrobkach można zauważyć powtarzające się symbole. Znając ich znaczenie, bez konieczności czytania liter z tablicy można dowiedzieć się, kto spoczywa w danym grobie.

Przechylony dzban lub misa zdobi groby lewitów (ha-Lewi), tj. osób pełniących funkcje pomocników podczas modlitw, m.in. obmywali oni ręce rabinom, stąd też symbol dzbana bądź misy.
Skarbonka lub ręka wrzucająca monetę do skarbony oznacza, że w danym miejscu pochowana jest osoba znana ze swej dobroczynności. Symbol ten bardzo często pojawia się na grobach kobiet.
Świece lub świeczniki — płaskorzeźby występujące na grobach kobiet. Złamana lub zgasła świeca symbolizuje zgaśnięcie życia, lub nagłą śmierć.
Lew — znak plemienia Judy, ludu Izraela, symbol potęgi, siły, wyzwolenia i odkupienia. Zapewne kojarzyć miało osobę zmarłego z powagą i dostojeństwem i tym samym uświęcać jego imię.
Księgi — mąż uczony w Piśmie lub pisarz przepisujący Torę, także nauczyciel. Czasami zastępuje je znaczeniowo element ręki trzymającej gęsie pióro.
Jednorożec — symbol człowieka sprawiedliwego i znak zbawienia.
Strzaskane, złamane drzewo oznacza tragiczną, przedwczesną śmierć. Jest to symbol wieloznaczeniowy, będący ogólnie metaforą śmierci, oznacza też żałobę.

Na terenie cmentarza żydowskiego mężczyźni powinni nosić nakrycie głowy.

« powrót